کاغذ انواع مختلفی دارد که هر کدام برای کاربرد خاصی مناسب هستند. مثلا کاغذی که برای جعبه یک دارو استفاده می شود با کاغذی که برای جعبه شیرینی مناسب است تفاوت های بسیاری دارد. کاغذها بطور کلی در دو حالت پوشش دار و بدون پوشش تولید می شوند. انواع کاغذها در گرماژ و ضخامت های مختلف و با میزان پشت نمایی و انعکاس نور متفاوت وجود دارند. لذا قبل از چاپ کتاب باید ابتدا نوع کاغذ مناسب متن کتاب خود را بدانید. برای این کار می توانید از مشاوره رایگان چاپ گاندی بهره ببرید. لیکن در ادامه انواع رایج کاغذهای مناسب چاپ متن و جلد کتاب که در ایران مورد استفاده قرار می گیرند معرفی می شوند.
کاغذ تحریر گرماژ 70: کاغذ استاندارد چاپ انواع کتابها که هم لطافت خوبی دارد و هم ضخامت عطف کتاب را خیلی زیاد نمی کند. این نوع کاغذ برای کتابهایی که ترام زیادی ندارند مناسب است (منظور از ترام، طیف رنگ مشکی-طوسی است که به طور پیوسته در یک تصویر یا محدوده رنگ شده دیده می شود).
کاغذ تحریر گرماژ 80: کاغذی که لطافت خوبی دارد و در عین حال نسبت به کاغذ تحریر 70 استحکام بیشتری داشته و حدود 15% ضخامت عطف کتاب نیز اضافه می شود (بنابراین برای کتابهایی که تعداد صفحات کمی دارند مناسب است). این نوع کاغذ پشت نمایی کمتری داشته و بنابراین برای کتابهایی که ترام زیادی دارند و همچنین برای کتاب های کودک و ... که قرار است روی آنها نوشته شود نیز مناسب است.
کاغذ بالک 65 گرم اروپایی: اخیرا استفاده از کاغذهای بالک اروپایی برای چاپ برخی کتابها (به ویژه کتابهای ادبی و شعر و موارد مشابه) عمدتا در سایز رقعی رایج شده است. این نوع کاغذها انواع مختلفی دارند ولی نوع سوئدی و فنلاندی کرم رنگ بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند. این کاغذها در گرماژ پایین تر نیز موجود هستند که البته برحسب تجربه برای چاپ دیجیتال چندان مناسب نیستند. بطور کلی این کاغذها به خاطر حالت پفکی خود، ضخامت عطف کتاب را معمولا تا بیش از دو برابر کاغذ تحریر 70 افزایش می دهند که برای کتابهای با صفحات کم امتیاز خوبی است. همچنین با توجه به رنگ خاص آن حالت فانتزی تری به کتاب داده و به دلیل انعکاس کمتر نور، برای مطالعه طولانی مدت نیز مشکل چندانی ایجاد نمی کنند.
مقوای گلاسه: این نوع مقوا به دلیل پوشش روغنی مانند خود مناسب چاپ جلد کتاب و همچنین متن کتاب های خاص فانتزی و بعضا کتابهای کودک است. مقوای گلاسه در گرماژ مختلف وجود دارد ولی معمولا برای چاپ جلد از گرماژهای 250 و یا 300 استفاده شده و برای چاپ متن کتاب از مقواهای سبکتر مانند مقوای گلاسه گرماژ 135 یا 150 استفاده می شود.
جلد کتاب معمولا شامل اطلاعاتی درخصوص عنوان کتاب، نام نویسندگان و ناشر و گاها مختصری در مورد معرفی کتاب یا نویسنده آن و همچنین اطلاعات تماس مراکز پخش کتاب و ... می باشد. عمدتا جلد کتابها به صورت رنگی و روی مقوای گلاسه چاپ می شود. طرح روی جلد هر کتاب در محیط نرم افزارهای طراحی مانند فتوشاپ براساس سلیقه مولف کتاب ایجاد می شود. در چاپ دیجیتال کتاب بهتر است برای طرح جلد کتاب حتی المقدور از رنگهای روشن و با ترام کمتر استفاده شود تا کیفیت بهتری از چاپ قابل اجرا باشد.
چاپ جلد کتاب به صورت یکرو یا دورو است. در چاپ یکرو فقط رو و پشت جلد کتاب چاپ می شود در حالیکه در چاپ دورو علاوه بر آن، وقتی کتاب را باز می کنیم داخل جلد کتاب هم چاپ شده است.
درصورتیکه فقط از تونر یا مرکب مشکی برای چاپ متن کتاب استفاده شود، اصطلاحا نوع چاپ را سیاه و سفید می گویند و درصورتیکه از تونر یا مرکب های رنگی دیگر نیز استفاده شود نوع چاپ را اصطلاحا رنگی می گویند. در چاپ افست عمدتا از مرکب های مشکی یا رنگی برای چاپ متن استفاده می شود در حالیکه در چاپ دیجیتال معمولا از تونر برای چاپ متن استفاده می شود. تونر با فرم پودری که دارد نسبت به مرکب گرانتر بوده و درصورت وجود دستگاه چاپ مناسب، معمولا کیفیت بهتری را نسبت به مرکب ایجاد می کند ولی بالطبع هزینه بیشتری نیز خواهد داشت.
در چاپ افست یا دیجیتال برای تشکیل طیف رنگهای گوناگون از ترکیب 4 رنگ که به اختصار CMYK نامیده می شوند استفاده شده و لذا عمدتا به چاپ تمام رنگی چاپ چهاررنگ نیز می گویند.
قطع کتاب همان اندازه‌ی طول و عرض کتاب پس از برش است که به طور معمول در حالتهای زیر موجود است (البته در گذشته قطع های دیگری نیز رایج بوده اند که با توجه به منسوخ شدن یا کاربرد بسیار کم در جدول زیر ذکر نشده اند).
| قطع |
اندازه کاغذ |
ابعاد پس از برش کتاب |
کاربرد |
| رحلی |
کاغذ A4 (اندازه 21 در 29.7 سانتیمتر) |
حدود ۲۰.۵ در ۲۸.۶ (اختلاف تا 6 میلیمتر محتمل است) |
عمدتا برای کتابهای آموزشی و یا داستان کودک استفاده می شود اما محدود به این موارد نیست. |
| وزیری |
کاغذ B5 (اندازه 17.5 در 25 سانتیمتر) |
حدود 17 در 24 (اختلاف تا 6 میلیمتر محتمل است) |
عمدتا برای کتابهای علمی و دانشگاهی استفاده می شود اما محدود به این موارد نیست. |
| رقعی |
کاغذ A5 (اندازه 14.85 در 21 سانتیمتر) |
حدود 14.4 در 20.4 (اختلاف تا 6 میلیمتر محتمل است) |
معمولا برای کتابهای شعر و رمان و دلنوشته ها استفاده می شود اما محدود به این موارد نیست. |
| جیبی |
کاغذ B6 (اندازه 12.5 در 17.5 سانتیمتر) |
حدود 12 در 16.8 (اختلاف تا 6 میلیمتر محتمل است) |
برای دیکشنری های جیبی و کتب و ادعیه مذهبی کاربرد دارد اما محدود به این موارد نیست. |
| خشتی |
طبق سفارش مشتری (معمولا در اندازه 21 در 21 سانتیمتر) |
لب جلو حدود 5 میلی متر و بالا و پایین کتاب حدود ۳ میلی متر برش داده می شود. |
برای داستان های مصور کودک کاربرد دارد اما محدود به آن نیست. |
| پالتویی |
طبق سفارش مشتری (معمولا در اندازه 13 در 21 سانتیمتر) |
لب جلو حدود 5 میلی متر و بالا و پایین کتاب حدود ۳ میلی متر برش داده می شود. |
برای کتابهای شعر استفاده می شود اما محدود به آن نیست. |
برای جلوگیری از آسیب دیدگی جلد کتاب در اثر رطوبت و همچنین ایجاد زیبایی و دوام بیشتر برای کتاب معمولا جلد کتاب روکش می شود. روکش های جلد کتاب انواع مختلفی دارند ازجمله یووی و سلفون. مهمترین و پرکاربردترین نوع روکش جلد کتاب، سلفون است که توسط دستگاه سلفون کشی روی جلد اجرا می شود. سلفون ها انواع مختلف دارند که پر کاربردترین آنها دو نوع سلفون مات و سلفون براق هستند. انتخاب نوع سلفون کاملا سلیقه ای بوده ولی حدودا در 70% کتابها از سلفون براق استفاده می شود.
صحافی در واقع اتصال جلد و برگه های داخلی کتاب است. این اتصال به شکلهای مختلف قابل انجام است که در واقع روشهای گوناگون صحافی هستند. هر یک از روشهای صحافی برای یک هدف مشخص کاربرد داشته و مناسب است. لذا قبل از چاپ کتاب باید با روشهای مختلف صحافی آشنا شویم تا روش مناسب صحافی را متناسب با کتاب خودمان انتخاب کنیم. در ادامه مهمترین و رایج ترین روشهای صحافی معرفی می شوند.
-
صحافی جلد سخت: این روش معمولا به صورت دستی انجام شده و برای ساخت جلد کتاب از مقواهای ضخیم (با ضخامت 3 تا 6 میلیمتر) استفاده می شود. در این روش عمدتا جلدسازی با چسب سرد و به صورت دستی انجام شده و زمان بر بوده و به همین دلیل هزینه بالاتری نسبت به انواع دیگر صحافی دارد. معمولا در این نوع صحافی یا جلد روی کتاب به صورت گالینگور و طلاکوب است (این نوع صحافی برای پایان نامه های دانشجویی مرسوم است) و یا طرح جلد کتاب روی مقوا چسبانده می شود. همچنین عطف کتاب بسته به انتخاب مشتری به دو صورت عطف صاف و عطف گرد قابل اجراست. این نوع صحافی بهترین انتخاب برای کتاب های نفیس و ارزشمند است.
-
صحافی جلد نرم (شومیز): متداول ترین روش صحافی کتاب است که در آن یک جلد مقوای گلاسه با گرماژ 200 تا 300 گرم به وسیله دستگاه چسب گرم از سمت عطف کتاب روی متن داخلی می چسبد. این روش نسبت به جلد سخت هزینه بسیار کمتری داشته و انجام آن نیز زمان بسیار کمتری نیاز دارد. این نوع صحافی بهترین انتخاب برای انواع کتابهای عمومی، علمی، کودک، درسی و ... است.
-
منگنه (مفتول): یکی از روشهای متداول صحافی برای کتب با تعداد صفحات کم است که امکان صحافی با دستگاه چسب گرم را ندارند. در این روش معمولا یک جلد مقوای گلاسه با گرماژ 200 تا 250 گرم به وسیله دستگاه مفتول از سمت مرکز عطف کتاب روی متن داخلی منگنه می شود. هزینه و زمان این نوع صحافی تقریبا مانند صحافی شومیز است ولی نسبت به جلد سخت هزینه و زمان بسیار کمتری دارد. این نوع صحافی بهترین و شاید تنها انتخاب برای کتابهای با تعداد صفحات کم مانند کتابهای داستان کودکان و آزمون های درسی است.
-
فنر مارپیچ: در این روش جلد کتاب که معمولا مقوای گلاسه با گرماژ 200 تا 300 گرم (و گاها جلد سخت) است، پانچ شده و یک فنر مارپیچ در قسمت عطف کتاب قرار می گیرد. در این روش از چسب استفاده نمی شود. اما با توجه به استفاده از فنر مارپیچ هزینه و زمان انجام بیشتری نسبت به صحافی شومیز دارد.
